Συνοπτική έκθεση του σπουδαίου εικαστικού Σπύρου Παπαλουκά

«Η φύση είναι το θαύμα του Θεού και η τέχνη το θαύμα του ανθρώπου» συνήθιζε να λέει ο εικαστικός Σπύρος Παπαλουκάς (1892 - 1957), έργα του οποίου παρουσιάζονται στην έκθεση «Σπύρος Παπαλουκάς. SYNOPSIS. Ζωγραφική, αγιογραφίες, σχέδια, μακέτες», η οποία εγκαινιάζεται στο Ίδρυμα Εικαστικών Τεχνών και Μουσικής Β. & Μ Θεοχαράκη, την Τετάρτη 5 Οκτωβρίου, στις 8 το βράδυ.

Σε επιμέλεια του Τάκη Μαυρωτά, η έκθεση, η οποία θα διαρκέσει έως τις 30 Οκτωβρίου, περιλαμβάνει περισσότερα από 130 αντιπροσωπευτικά έργα της εξελικτικής πορείας του μεγάλου ανανεωτή της ελληνικής ζωγραφικής, Σπύρου Παπαλουκά, που αποκαλύπτουν την προσφορά του στη στερέωση του ελληνικού μοντερνισμού, και προέρχονται από τη συλλογή του Ιδρύματος Εικαστικών Τεχνών και Μουσικής Β. & Μ Θεοχαράκη.

Από το 1909, ο Σπύρος Παπαλουκάς έστρεψε την προσοχή του στη ζωγραφική, όταν πρωτοξεκίνησε τις σπουδές του στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών, έως το 1956, που άφησε την τελευταία του πνοή, ως Καθηγητής της πλέον, σε ηλικία 65 ετών. Το σχέδιο αποτελούσε τον πυρήνα της ζωγραφικής του δράσης. Άριστος σχεδιαστής και σπουδαίος ζωγράφος, αν και έζησε την ταραγμένη περίοδο ανάμεσα στον Α΄ και Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και βίωσε τις τραυματικές εμπειρίες του Εμφυλίου, συνειδητά στράφηκε στην αποτύπωση της γαλήνιας ενατένισης της ζωής. Τοπία, νεκρές φύσεις και πορτραίτα συνθέτουν το κύκνειο άσμα της δημιουργικής του δράσης.

Διετέλεσε διευθυντής της Δημοτικής Πινακοθήκης του δήμου Αθηναίων. Το αγιογραφικό του έργο αποτελεί φωτεινό παράδειγμα της τεχνοτροπικής αλήθειας της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Με το πλούσιο εικαστικό του έργο, άνοιξε έναν νέο δρόμο, πέρα από την επίμονη σπουδή και κατανόηση της βυζαντινής τέχνης, συμβάλλοντας δυναμικά στην ανάδειξη του μοντερνισμού στον τόπο μας.

Τα έργα της έκθεσης φανερώνουν την προτίμησή του απέναντι στην απόδοση της ελληνικής φύσης και των μοναστηριών του Αγίου Όρους, αφού οι ανθρωποκεντρικοί του πίνακες είναι συγκριτικά λίγοι με το υπόλοιπο έργο του. Επίσης, γίνεται αισθητή η βαθιά του αφοσίωση στη χριστιανική παράδοση.

Την έκθεση συνοδεύουν οι εκδόσεις του Ιδρύματος Β. & Μ. Θεοχαράκη: «Σπύρος Παπαλουκάς: Συλλογή Ιδρύματος Εικαστικών Τεχνών και Μουσικής Β. & Μ. Θεοχαράκη», με κείμενα των Μαρίνας Λαμπράκη - Πλάκα, Ευθυμίας Γεωργιάδου - Κούντουρα και Τάκη Μαυρωτά, με αναδημοσιευμένα αποσπάσματα κειμένων των Σπύρου Παπαλουκά, Στρατή Δούκα, Αλέξανδρου Ξύδη, Νίκου Αλεξίου, Γιάννη Μόραλη, Νίκου - Γαβριήλ Πεντζίκη, Δημήτρη Πικιώνη, Άγγελου Προκοπίου, Αφροδίτης Κούρια, Αλέκου Κοντόπουλου, Αντώνη Κωτίδη, Γιάννη Τσαρούχη, Βεατρίκης Σπηλιάδη, Νίκου Ζία, Δημήτρη Μυταρά, Κώστα Ουράνη, Ιούλιου Καΐμη, Μαίρης Μιχαηλίδου, Ελένης Βακαλό, Χρύσανθου Χρήστου, Κωστή Μεραναίου, Τώνη Σπητέρη και Στέλιου Λυδάκη, και «Σπύρος Παπαλουκάς: Αγιογραφίες, Σχέδια, Μακέτες», με κείμενα των Νίκου Ζία και Χρυσάνθης Μπαλτογιάννη.

Ο Τάκης Μαυρωτάς σημειώνει: «Ο απολλώνιος Παπαλουκάς, σε όλη του τη ζωή, πειθαρχεί απόλυτα στο πνεύμα και τον λόγο του έργου του. Η ρυθμικότητα του Είναι του ταυτίζεται με αυτήν την ίδια τη λειτουργία της φύσης, την οποία αποδίδει με δέος. Το κύριο μέρος της δημιουργίας του εστιάζεται στη ζωγραφική ερμηνεία, με νέα πλαστικά εκφραστικά μέσα. Η δυνατότητά του να μπορεί να δει με έναν άλλον τρόπο τη φύση και τον κόσμο συνιστά την ποίηση στο έργο του.

Ο ζωγράφος δουλεύει στοχαστικά και αδιάλειπτα πάνω στο χαρτόνι, στο λινό πανί, χωρίς καμία προετοιμασία, ή στον καμβά, για την απόδοση των εικαστικών του οραμάτων. Το σχέδιο αποτελεί τον πυρήνα της ζωγραφικής του δράσης, ορίζοντας την αρχή των πάντων. Σχεδιάζει, συνήθως, με το αιχμηρό μολύβι, για μεγαλύτερη ακρίβεια, αφήνοντας σε αρκετούς πίνακες κυρίαρχη την αίσθηση του σχεδίου, χωρίς να το καλύπτει με χρώματα. Παράλληλα, όταν ήθελε να τονίσει τα περιγράμματα, σε ορισμένες του συνθέσεις, άφηνε ένα κενό στην επιφάνεια του πίνακα αχρωμάτιστο. (...)

Ακούραστα, όλα τα δημιουργικά του χρόνια, επεδίωκε τη μελετημένη οργάνωση του ζωγραφικού χώρου, βασισμένου στις αρμονικές χαράξεις, τη στέρεα δομή της σύνθεσης, την αρμονία των χρωμάτων και των τόνων. Η ένταση της εικόνας ήταν το ζητούμενο, όπως, για παράδειγμα, ένα τοπίο από τη Μυτιλήνη ή την Πάρο, καμωμένο στην ύπαιθρο με χρώμα και φως, που σου προκαλεί την εντύπωση της ζωντάνιας και της αλήθειας της φύσης. Ο Παπαλουκάς επέστρεφε πάντα στη φύση έως το τέλος της ζωής του, προσφέροντας ένα έργο πλούσιο σε έμπνευση και παλμό, που ανακαλύπτει και αναδεικνύει τον ποιητικό παράδεισο της Ελλάδας».

Σ. Παπαλουκάς. Άποψη Αίγινας 1923 λάδι σε χαρτόνι 20x24εκ.

Πληροφορίες

Ίδρυμα Εικαστικών Τεχνών και Μουσικής Β. & Μ Θεοχαράκη: Βασ. Σοφίας 9 και Μέρλιν 1 - Αθήνα, τηλ.: 210 3611206. Ώρες λειτουργίας: Δευτέρα - Κυριακή: 10:00 - 18:00.