Είναι εντυπωσιακό πόσοι παλιοί Αθηναίοι νοσταλγούν την παλιά γοητεία της Πλατείας Αμερικής. Κυρίως εκείνοι που ζούσαν στην περιοχή, αλλά επειδή εκεί ζούσαν πάρα πολλοί (η πυκνότητα δικηγόρων, ιατρών, ηθοποιών, καθηγητών, επιστημόνων, στρατιωτικών, μηχανικών, κ.ά. ήταν εντυπωσιακά πυκνή), είναι ακόμη περισσότεροι όσοι την επισκέπτονταν για να δουν φίλους, συγγενείς, για να πάνε σε ένα μαγαζί, σε ένα σινεμά. Και τη νοσταλγούν όσοι την εγκατέλειψαν την περίοδο της Μεταπολίτευσης. Σήμερα, η Πατησίων είναι αυτή που είναι, αλλά είναι και πολλά περισσότερα. 

Η Πατησίων έβρισκε εκεί γύρω στην πλατεία Αμερικής την κορύφωσή της. Ξεκινούσε από το Μουσείο, γινόταν κομψή και φωτεινή στην Αγγελοπούλου και την Κεφαλληνίας, και όταν πλέον φαινόταν στο βάθος η πλατεία Αμερικής ένιωθες πως όλα είχαν συναιρεθεί, ωριμάσει, μελώσει σε εκείνο το αστικό αμάλγαμα που έδινε εκείνη τη γλύκα της κοινής αντίληψης.

Στην πλατεία Αμερικής σώζονται πολλές προσόψεις από το παρελθόν της ακμής. Αλλά είναι μόνο προσόψεις. Η ζωή που υπήρχε δεν υπάρχει, αλλά αν θέλει κανείς και αν έχει τις προσλαμβάνουσες μπορεί εν μέρει να την αναστήσει νοερά. Το κτίριο της φωτογραφίας, στη γωνία με την οδό Σπάρτης, από τα ελάχιστα εκλεκτικιστικά που απέμειναν, το θυμάμαι ως αστυνομία, ως χαρτοπαικτική λέσχη, ως γραφεία της ΑΕΚ. Σήμερα, οι εξώθυρές του έχουν αντικατασταθεί από τζάμια, αλλά η πρόσοψη έχει ευτυχώς συντηρηθεί. Προς τα κάτω αρχίζει η Λευκωσίας, ένας δρόμος που αν βρισκόταν σε άλλη πόλη θα ήταν πασίγνωστος για τις υψηλού επιπέδου πολυκατοικίες της περιόδου 1932-1965.

Η πλατεία μοιάζει άνευρη σαν να έχει χάσει το ρυθμό της. Και μόνο το σκάμμα που βρίσκεται στη θέση του «Αττικα» λέει πολλά για τον τρόπο που αυτή η πόλη αδυνατεί να χειριστεί τον εαυτό της.  Για τον 20ό αιώνα, τα σινεμά της Πατησίων, θερινά και χειμερινά, πάνω στον δρόμο αλλά και στα στενά, ήταν ένας κόσμος ολόκληρος, που έδινε χαρά, έδενε την κοινωνία, γεννούσε θέσεις εργασίας και στήριζε έναν κύκλο της οικονομίας. Οι φωτεινές μαρκίζες ήταν μια υπενθύμιση του δώρου που ήταν τότε η αστική ζωή.

Οι προσόψεις του ’50 και του ’60 στην πλατεία Αμερικής είναι μάρτυρες από ένα γοητευτικό παρελθόν. Φέρουν μηνύματα, μιλούν για τις προσδοκίες εκείνες που έφταναν σε αυτό το σημείο της Αθήνας για να ξετυλίξουν σελίδες ευημερίας. Και ήταν πράγματι ευημερούσα η Πατησίων της ακμής. Ανέβλυζε ζωντάνια, είχε μια αθηναϊκή ατμόσφαιρα μοναδική, είχε μαγαζιά για ό,τι μπορούσε κανείς να θελήσει. Μεγάλες ελληνικές φίρμες της Ερμού ή της Σταδίου άνοιγαν δεύτερο κατάστημα στην Πατησίων. Τότε…

Οσο κατανοητό κι αν είναι, αν εξετάσει κανείς το πώς εξελίχθηκε η ζωή, είναι ταυτόχρονα εντυπωσιακό το πώς αφέθηκε αυτό το φιλόδοξο, συμπαγές κομμάτι αστικής ευημερίας να εξαερωθεί, να χαθεί και καθώς εξαφανιζόταν να αφήσει μονάχα κελύφη και σκιές. Βεβαίως οι συνθήκες είχαν αλλάξει σταδιακά από τις αρχές του ’70 και οι ίδιοι οι μεσοαστοί εγκατέλειψαν από πολύ νωρίς την Πατησίων.

Το γιατί όμως δεν υπήρξε κανένα μέτρο ή κίνητρο μετά το 2000 για να γυρίσει κάπως το κλίμα και να μην αφεθεί στην κατρακύλα όλο το αστικό παρελθόν της Αθήνας, όπως το εξέφραζε η Πατησίων, η 3ης Σεπτεμβρίου, η πλατεία Βικτωρίας, η Αριστοτέλους, είναι μια άλλη ιστορία, που είναι ιδιαιτέρως σύνθετη και πικρή.