Θαμμένες εικόνες μιας άλλης Ευρώπης από τον φωτογραφικό φακό του Κωνσταντίνου Πίττα

Μια θαμμένη για 25 χρόνια φωτογραφική καταγραφή, που ήρθε ξανά στην επιφάνεια τυχαία, συνθέτει την έκθεση «Κωνσταντίνος Πίττας, Εικόνες μιας άλλης Ευρώπης, 1985 - 1989», η οποία παρουσιάζεται στο Μουσείο Μπενάκη της οδού Πειραιώς, έως τις 20 Νοεμβρίου.

Ο Κωνσταντίνος Πίττας, από το 1985 έως το 1989, ταξίδεψε στη Δυτική και Ανατολική Ευρώπη, φωτογραφίζοντας σκηνές δρόμου και από τις δυο πλευρές του Τείχους. Με ελάχιστο φωτογραφικό εξοπλισμό, μια Minox και κάμποσα ρολά ασπρόμαυρο φιλμ TriX, ξεκίνησε ένα έργο, το οποίο έμελλε να μείνει ημιτελές.

Σκοπός του ήταν να δείξει ότι κοινός τόπος της διηρημένης Ευρώπης ήταν οι ίδιοι οι πολίτες της και η καθημερινότητα της ζωής τους, ανεξάρτητα από τον «κόσμο», στον οποίο ανήκαν.

Και τότε, περί τα τέλη της δεκαετίας του ’80, σχεδόν ταυτόχρονα, συνέβησαν δυο πράγματα. Η κατάρρευση του Τείχους ακύρωσε το «θέμα» του, καθώς όλες οι χώρες, σε λίγο, θα γίνονταν μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, προβάλλοντας τις κοινές τους ρίζες. Την ίδια εποχή, η φωτογραφία εισήλθε σε μια περίοδο έντονης κριτικής και αμφισβήτησης της σχέσης της με την πραγματικότητα και ο Κωνσταντίνος Πίττας θεώρησε ότι το αρχείο των μοναδικών φωτογραφιών, που είχε συγκεντρώσει σε λίγα μόλις χρόνια εργασίας, δεν είχε πια νόημα. Εγκατέλειψε το σχέδιό του και «έθαψε» κυριολεκτικά τα αρνητικά του, χωρίς να τα δείξει σε κανέναν.

Σήμερα, μετά από είκοσι πέντε χρόνια, η πολύτιμη αυτή εργασία παρουσιάζεται στο σύνολό της για πρώτη φορά στο κοινό, σε μια μεγάλη έκθεση. Και, ίσως, δεν είναι τυχαίο ότι η απόφαση να παρουσιαστεί σήμερα συμπίπτει με την αρχή μιας διαφαινόμενης κρίσης της ευρωπαϊκής ένωσης.

Οι φωτογραφίες του Κωνσταντίνου Πίττα φέρνουν στην επιφάνεια συναισθήματα, που αφυπνίζουν το καθαρό βλέμμα και η αγνή πρόθεση. «Κράταγα οπτικές σημειώσεις με τη μηχανή μου» λέει ο ίδιος. Ταπεινή δήλωση. Φωτογραφίες, σημειώσεις ενός εσωτερικού διάλογου, σκέψεις και παρατηρήσεις που δεν επιδιώκουν να επιβεβαιώσουν τίποτα. Κι αν στις φωτογραφίες του διακρίνει κανείς μια μελαγχολία, αυτό δεν οφείλεται τόσο στο ότι έτσι ήταν οι άνθρωποι που φωτογράφιζε, όσο στις σκέψεις που τον συνόδευαν στα ταξίδια του.

Δηλώνει αυτοδίδακτος, και το μόνο εφόδιο, την εποχή που άρχισε να ταξιδεύει, ήταν όσα είχε μάθει από τον κινηματογράφο. Τις φωτογραφίες του, εντούτοις, εμψυχώνουν οι υψηλοί στόχοι της ανθρωπιστικής φωτογραφίας της εποχής εκείνης. Ένα είδος της φωτογραφίας που είναι ανεξάντλητο, γιατί γεννιέται μέσα από τη συνάντηση με το απρόβλεπτο. Και κάνει κάτι, που μόνο η φωτογραφία μπορεί να κάνει: μεταφέρει τον κόσμο, όπου ζούμε, σε ένα παράλληλο σύμπαν: ίδιος κόσμος, διαφορετικές σημασίες.

Εύγλωττα στιγμιότυπα της καθημερινής ζωής εδραίωσαν σταδιακά την αντίληψη ότι η φωτογραφία μπορεί να αποκαλύψει αλήθειες, να τις ξετρυπώσει από τις κρυψώνες τους μέσα από την πραγματικότητα. Και ότι ο φωτογράφος έπρεπε να είναι σε διαρκή εγρήγορση, για να τις διακρίνει στο κλάσμα του δευτερολέπτου που αναδύονται - να τις συλλάβει, πριν εξαφανιστούν και πάλι μέσα στη πραγματικότητα.

Οι φωτογραφίες του Πίττα εμπνέονται από αυτές τις αρχές, με τη διαφορά όμως, πως η «αόρατη αλήθεια» που αποκαλύπτουν δεν έχει να κάνει με κάτι κρυμμένο στις σκηνές των δρόμων που φωτογραφίζει, αλλά με την προσωπική ματιά, την ψυχική διάθεση ενός περιπλανώμενου αφηγητή - τη συμπάθειά του για τον κόσμο.

Γεννημένος στην Αθήνα, ο Κωνσταντίνος Πίττας τελείωσε το Βαρβάκειο και το Ε. Μ. Πολυτεχνείο. Μετά από μεταπτυχιακές σπουδές στη Γαλλία, επέστρεψε στην Αθήνα, για να εργαστεί ως μηχανικός. Το 1984, άρχισε να φωτογραφίζει στους δρόμους της πόλης, εγκατέλειψε τη δουλειά του και, σε έναν χρόνο, τελείωσε το πρώτο του φωτογραφικό σχέδιο, το «Αθήνα, 1984». Το 1985, ξεκίνησε το πενταετές ταξίδι του στις χώρες της Ευρώπης, για ένα βιβλίο που θα τις περιελάμβανε σχεδόν όλες. Το 1989, με την πτώση του Τείχους, εγκατέλειψε το σχέδιό του και τη φωτογραφία και «έθαψε» τη δουλειά του για είκοσι πέντε χρόνια. Το 2014, ανακάλυψε τυχαία τις παλιές του εικόνες σε μια αποθήκη και, τώρα, τις παρουσιάζει στο κοινό.

Πληροφορίες

Μουσείο Μπενάκη οδού Πειραιώς: Πειραιώς 138 - Αθήνα, τηλ.: 210 3453111. Ώρες λειτουργίας: Πέμπτη και Κυριακή: 10.00 - 18.00, Παρασκευή και Σάββατο: 10.00 - 22.00, Δευτέρα, Τρίτη και Τετάρτη: κλειστά. Τιμή εισιτηρίου έκθεσης: κανονικό: 7 ευρώ, μειωμένο: 3,5 ευρώ. Τιμή ενιαίου εισιτηρίου: έκπτωση 20% επί του συνολικού κόστους των εισιτηρίων όλων των εκθέσεων κατά την ημέρα επίσκεψης.