Το επετειακό ημερολόγιο της Εθνικής Πινακοθήκης για το 2017, που είναι αφιερωμένο στην ιστορική «Ομάδα τέχνη» και τους καλλιτέχνες της, χαρίζει μια πρόγευση από τον πλούτο και τη φρεσκάδα των έργων τους και αποτελεί προπομπό της έκθεσης, η οποία θα διαρκέσει από τον Μάιο έως τον Οκτώβριο του 2017.
Φέτος, συμπληρώνονται 100 χρόνια από τη δημιουργία της περιώνυμης «Ομάδας τέχνη», που έχει ταυτιστεί στις συνειδήσεις όσων ασχολούνται με την ιστορία της νεότερης ελληνικής τέχνης με τη γέννηση του μοντερνισμού στη χώρα μας. Ήταν, πράγματι, τόσο καταλυτικός ο ρόλος, που διαδραμάτισε η «Ομάδα τέχνη» στα λίγα χρόνια που έδρασε; Έφερε καινούριο πνεύμα στην κουρασμένη από την πολύχρονη κυριαρχία της Σχολής του Μονάχου καλλιτεχνική ζωή της πρωτεύουσας; Πόσο «πρωτοπόροι» μπορούν να χαρακτηριστούν οι δημιουργοί της;
Ποια είναι η σχέση της με την πολιτική του Βενιζέλου, που αγκάλιασε την πρωτοβουλία των νέων καλλιτεχνών από την πρώτη στιγμή; Είχε αντίκτυπο και συνέχεια η δράση τους ακόμη και μετά τη διάλυση του σχήματος; Η επέτειος της εκατονταετηρίδας μάς προσφέρει την αφορμή για μια καινούρια θεώρηση, που θα ξεκινά από τα ίδια τα έργα.
Η «Ομάδα τέχνη» δημιουργήθηκε με πρωτοβουλία του Νικόλαου Λύτρα (1883 - 1927), γιου του γενάρχη της Σχολής του Μονάχου, Νικηφόρου Λύτρα. Ο Νικόλαος ήταν τότε τριάντα τεσσάρων ετών και είχε ήδη καθιερωθεί ως μοντέρνος ζωγράφος με τολμηρές καινοτομίες στο έργο του. Οι περισσότεροι από τους καλλιτέχνες της Ομάδας ήταν συνομήλικοι και φίλοι του Λύτρα. Είχαν γεννηθεί γύρω και μέσα στη δεκαετία του 1880, εκτός από τον πρεσβύτερο Οδυσσέα Φωκά (1857 - 1946) και τον νεότερο Περικλή Βυζάντιο (1893 - 1974).
Ανάμεσά τους, θα συναντήσουμε λαμπρά ονόματα, όπως ο Αλεξανδρινός Κωνσταντίνος Παρθένης (1878 - 1967) ή ο Κωνσταντινοπολίτης Κωνσταντίνος Μαλέας (1879 - 1928), άξιους ζωγράφους με έργο λιγότερο προβεβλημένο, όπως ο Θεόφραστος Τριανταφυλλίδης (1881 - 1955), ο Κερκυραίος Λυκούργος Κογεβίνας (1887 - 1940), ο Νικόλαος Οθωναίος (1877 - 1950), ο Όθων Περβολαράκης (1887 - 1974). Στα πιο αφανή μέλη της Ομάδας, ανήκαν οι Σταύρος Καντζίκης (1885 - 1958) και Δημήτριος Στεφανόπουλος (1881 - 1932). Δυο γλύπτες συμπλήρωναν την Ομάδα: ο επιφανής Μιχάλης Τόμπρος (1889 - 1974 και ο λιγότερο γνωστός Γρηγόριος Ζευγώλης (1886 - 1950).
Η επετειακή έκθεση, που ετοιμάζει η Εθνική Πινακοθήκη, με διάρκεια από τον Μάιο έως τον Οκτώβριο του 2017, αποσκοπεί να ανασυστήσει τις τρεις κορυφαίες εκδηλώσεις της Ομάδας: την πρώτη έκθεση,που εγκαινιάστηκε από τον Πρωθυπουργό Ελευθέριο Βενιζέλο και τον Βασιλέα Αλέξανδρο, τον Δεκέμβριο του 1917, μια δεύτερη που έγινε στις αρχές του 1919, και την εξαιρετικά σημαίνουσα - όχι μόνο από καλλιτεχνική, αλλά και από πολιτική άποψη - τελευταία έκθεση της «Ομάδας τέχνη», που οργανώθηκε στο Παρίσι, στη Galerie de la Boétie.
Η έκθεση εγκαινιάστηκε στις 2 Σεπτεμβρίου του 1919, από τον ίδιο τον Πρωθυπουργό της Ελλάδας, Ελευθέριο Βενιζέλο, ο οποίος βρισκόταν στη γαλλική πρωτεύουσα για το Συνέδριο της Ειρήνης.
Με την έκθεση αυτή, φαίνεται να τίθεται σε εφαρμογή ένας νόμος της κυβέρνησης των Φιλελευθέρων (1598/1919), που προέβλεπε την οργάνωση εκθέσεων στο εξωτερικό για την προβολή της χώρας. «Η έκθεση έργων Ελλήνων καλλιτεχνών», επιβλητική σε μέγεθος, περιελάμβανε 200 έργα ζωγραφικής, χαρακτικής και γλυπτικής. Από την αρχική ομάδα, απουσίαζαν οι ζωγράφοι Βυζάντιος, Οθωναίος, Περβολαράκης και Τριανταφυλλίδης, ενώ είχαν προστεθεί τέσσερα νέα μέλη, οι Δημήτρης Γαλάνης, Μάρκος Ζαβιτσιάνος, Σταύρος Παπαπαναγιώτου και Παύλος Ροδοκανάκης.
Η αξία της έκθεσης του Παρισιού έγκειται στην απόφαση ενός ευφυούς και καλλιεργημένου πολιτικού, του Ελευθέριου Βενιζέλου, να συνδέσει μια μεγάλη ιστορική στιγμή, όπως ήταν το τέλος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου και το Συνέδριο της Ειρήνης, με ένα καλλιτεχνικό γεγονός που αποσκοπούσε να προβάλει τις πνευματικές δυνάμεις της σύγχρονης Ελλάδας και την τέχνη ως άνθος της Ειρήνης. Δεν είναι τυχαίο ότι ο Ζωρζ Κλεμανσώ, πρωταγωνιστής στο Συνέδριο της Ειρήνης, φίλος και, ίσως, πρότυπο του Βενιζέλου στην προάσπιση των πρωτοποριακών τάσεων στην τέχνη, έπειθε - τον ίδιο καιρό και για τον ίδιο σκοπό - τον φίλο του Κλωντ Μονέ να προσφέρει στο γαλλικό κράτος τις υπέροχες «Νυμφαίες» του, που κοσμούν σήμερα το Μουσείο της Orangerie στο Παρίσι.
.png)
