Η Ιταλίδα ζωγράφος Αρτεμίζια Τζεντιλέσκι (Artemisia
Gentileschi) έχει σήμερα την τιμητική της, αφού η Google της αφιερώνει το
σημερινό της doodle, με αφορμή τη συμπλήρωση 427 χρόνων από τη γέννησή της, την
8η Ιουλίου του 1593.
Η Ιταλίδα ζωγράφος του μπαρόκ, θεωρούμενη ως μία από τους καλύτερους
καλλιτέχνες της εποχής της, κόρη του ζωγράφου Οράτσιο Τζεντιλέσκι, μαθήτευσε δίπλα
στον πατέρα της στη Ρώμη και το 1610 παρήγαγε το πρώτο της έργο με τίτλο «Η
Σωσσάννα και οι γέροντες».
Το 1611 ο συνεργάτης του πατέρα της ζωγράφος Αγκοστίνο Τάσσι
βίασε την Αρτεμίζια και εν συνεχεία της υποσχέθηκε γάμο, εξασφαλίζοντας έτσι τη
συνέχιση των ερωτικών τους σχέσεων. Η υπόσχεση δεν εκπληρώθηκε και, εννέα μήνες
μετά τον βιασμό, ο Οράτσιο Τζεντιλέσκι κίνησε δίωξη κατά του Τάσσι.
Η δίκη εξελίχθηκε στο μεγαλύτερο σκάνδαλο της Ρώμης εκείνη
την εποχή. Η Αρτεμίζια Τζεντιλέσκι από κατήγορος βρέθηκε να λογοδοτεί στο
δικαστήριο σαν να ήταν αυτή κατηγορούμενη. Υποβλήθηκε σε αναγκαστική γυναικολογική
εξέταση ενώπιον του δικαστηρίου, για να αποδειχθεί η ειλικρίνεια της καταγγελίας
της.
Ο δικαστής είχε προτείνει έναν ακόμη τρόπο βασανισμού, ο οποίος
και εφαρμόστηκε. Γύρω από τα δάχτυλά της τοποθετήθηκαν συσκευές σύνθλιψης, που
τραβούσαν τα δάχτυλα δυνατά. Σε ένα γραπτό ντοκουμέντο 400 ετών που έχει
διασωθεί από τη δίκη, η Αρτεμίζια εκείνη την ώρα κοίταξε τον βιαστή της και του
είπε «Αυτοί οι σφιγκτήρες είναι το δαχτυλίδι γάμου που μου υποσχέθηκες».
Κατά τη διάρκεια της πολύμηνης δίκης, οι περισσότεροι μάρτυρες
περιέγραφαν τη ζωγράφο ως μια φιλήσυχη και παθιασμένη με τη ζωγραφική κοπέλα. Ο
Αγκοστίνο Τάσσι, αντιθέτως, περιγράφηκε ως ένας βίαιος χαρακτήρας και μάλιστα
πολλοί ήταν εκείνοι που κατέθεσαν πως είχε σκοτώσει την προηγούμενη γυναίκα του,
χωρίς όμως να αποδειχθεί κάτι τέτοιο. Η αθώωση με παρέμβαση του Πάπα Παρά και
τις καταθέσεις, το δικαστήριο αποφάσισε την αθώωσή του.
Ήταν κάτι αναμενόμενο, αφού ο 30χρονος ζωγράφος είχε την εύνοια
του Πάπα της Ρώμης, κάτι που τον έκανε «άτρωτο» από τέτοιες υποθέσεις. Ο Πάπας δήλωσε
μετά τη δίκη «Ο Τάσσι είναι ο μόνος ζωγράφος που δεν με απογοητεύει. Όλοι οι υπόλοιποι
ζωγράφοι προσποιούνται πως είναι άνθρωποι με τιμή, αλλά με απογοητεύουν συχνά».
Η Ιουδήθ και η υπηρέτριά της με το κεφάλι του Ολοφέρνη, 1615-1616
Μετά το τέλος της δίκης, η ζωγράφος ταξίδεψε στη Φλωρεντία
και κατάφερε να κάνει μια καινούρια αρχή και να αφοσιωθεί στη ζωγραφική. Πολύ γρήγορα
έγινε μία από τις πιο γνωστές ζωγράφους της Ευρώπης και οι πίνακές της γοήτευσαν
μέχρι τους Μεδίκους και τον Κάρολο Α’ της Αγγλίας. Τα έργα της ζωγράφου είχαν
γυναίκες πρωταγωνίστριες και ήταν εξαιρετικά ριζοσπαστικά για την εποχή.
Τα έργα της ως αυτοπροσωπογραφίες και ο διάσημος πίνακας «Η
Ιουδήθ αποκεφαλίζει τον Ολοφέρνη». Τα περισσότερα έργα της Αρτεμίζια Τζεντιλέσκι
ήταν εμπνευσμένα από τη Βίβλο ή την αρχαία ιστορία και πρωταγωνίστριες ήταν
σχεδόν πάντα γυναικείες φιγούρες. Από τα πρώτα της έργα η ζωγράφος θέλησε να
υμνήσει ηρωίδες όπως την Κλεοπάτρα και την Λουκρητία. Η οπτική της ήταν αρκετά ριζοσπαστική
για την εποχή, μιας και ο χώρος των Καλών Τεχνών ήταν καθαρά ανδροκρατούμενος. Μέσα
από τα έργα της κατάφερε να είναι η πρώτη γυναίκα που έγινε μέλος της «Ακαδημίας
Σχεδιαστικών Τεχνών» στην Ιταλία (Accademia delle Arti del Disegno).
Στο παρελθόν τα έργα της έχουν χαρακτηριστεί αυτοβιογραφικά και
αρκετοί μελετητές έχουν δηλώσει πως, μετά την δίκη του Αγκοστίνο Τάσσι, τα έργα
της ήταν κατά βάση αυτοπροσωπογραφίες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο διάσημος
πίνακας «Η Ιουδήθ αποκεφαλίζει τον Ολοφέρνη».
Επηρεασμένη από τον Ιταλό ζωγράφο Καραβάτζιο φιλοτέχνησε αυτό
το έργο για να εκδικηθεί, όπως πιστεύουν αρκετοί καλλιτέχνες, τον βιαστή της και
να καταδείξει τη γυναικεία σεξουαλική κακοποίηση. Το δημοφιλές έργο της ζωγράφου
ήταν μια παραλλαγή του έργου του Καραβάτζιο «Η Ιουδήθ και η υπηρέτριά της με το
κεφάλι του Ολοφέρνη». Στον πίνακα της Τζεντιλέσκι η υπηρέτρια μετατράπηκε σε
μια δυνατή γυναίκα που συμμετείχε στη δολοφονία και η Ιουδήθ φέρεται να
αποκεφαλίζει τον Ολοφέρνη, στο πρόσωπο του οποίου η ζωγράφος έβλεπε, μάλλον, τον
βιαστή της.
Ο πίνακας αναγνωρίστηκε ως ένα από τα σπουδαιότερα έργα της μπαρόκ
εποχής. Πρόσφατες έρευνες αποκάλυψαν την Τζεντιλέσκι ως την δημιουργό του διάσημου
έργου «Δαβίδ και Γολιάθ» που για χρόνια θεωρούταν έργο ενός άλλου ζωγράφου.
Το 1975 το έργο είχε αποδοθεί σε έναν από τους μαθητές του
πατέρα της, τον Τζιοβάννι Φραντσέσκο Γκερέρι, κατά τη διάρκεια μιας δημοπρασίας.
Το 2018, σε μια νέα δημοπράτηση στο Μόναχο, αρκετοί υποστήριξαν πως πρόκειται
για έργο της Τζεντιλέσκι καθώς αναγνωρίστηκε η υπογραφή της στον πίνακα. Ωστόσο,
η επιβεβαίωση αυτής της υποψίας ήρθε πρόσφατα, χάριν στον συντηρητή Simon
Gillespie και στον Ιταλό μελετητή του έργου Gianni Papi που εργάστηκαν μήνες για
αυτό.
Όπως αποκάλυψαν οι ίδιοι, η χρωματική σύνθεση του πίνακα
ταυτίστηκε με εκείνη που χρησιμοποιούσε η ζωγράφος, καθώς επίσης η υπογραφή της
αποκαλύφθηκε πάνω στη λεπίδα του σπαθιού του Δαβίδ. Οι εργασίες έλαβαν χώρα εν όψει
της μεγάλης έκθεσης για την Αρτεμίζια Τζεντιλέσκι που θα πραγματοποιηθεί στην
Εθνική Πινακοθήκη της Αγγλίας, από τις 4 Απριλίου.
