Του Βασίλη Τσαπαλιάρη
Είναι πολλοστή φορά, που αντί για ένα σοβαρό διάλογο για τα θέματα και τις πολιτικές για τον Απόδημο Ελληνισμό, οδηγούμαστε σε μια μικροπολιτική φημολογία και αντίθετες με το κοινό αίσθημα και τα αιτήματα των αποδήμων μεθοδεύσεις για την κατάργηση ή την υποβάθμιση της ΓΓΑΕ. Αυτή τη φορά ως φαίνεται με αποφασιστικό «κλαδικό προγραμματικό» τρόπο, με αντικείμενο την διοίκηση της από υπερεσιακό παράγοντα με συγκεκριμένα «κλαδικά» προσόντα.
Από αυτή την άποψη, οφείλουμε να επαινέσουμε την πρωτοβουλία του κ. Μαλασπίνα από τις σελίδες της ιστοσελίδας
https://www.panhellenicpost.com για ένα ευρύ διάλογο πάνω στο θέμα. Πράγμα, που μπορεί να θεωρηθεί επιβεβλημένος, από την εθνική σημασία της Ομογένειας και από την πολυπλοκότητα των ομογενειακών θεμάτων, και την ανάγκη συμμετοχής των αποδήμων στη διαμόρφωση των αποφάσεων για τα θέματα που τους αφορούν.
Οι ελλειμματικές πολιτικές
Ο γράφων, με την αποχώρηση του από τη ΓΓΑΕ, διατύπωσε προ ετών εφάπαξ τις απόψεις του για τα προβλήματα στις σχέσεις με τον Απόδημο Ελληνισμό, τις υφιστάμενες ελλείψεις και τις παρατηρούμενες αντιφάσεις στις πολιτικές για την Ομογένεια σε δύο σχετικά άρθρα. Θεωρώντας ότι αυτές παραμένουν επίκαιρες, σημειώνω εδώ υπ` όψιν τους τίτλους και τα στοιχεία των μέσων ενημέρωσης που δημοσιεύτηκαν,
[1] περιοριζόμενος να προσθέσω εδώ ορισμένα μικρά σημεία και να επικεντρωθώ στην πρόταση για την συγχώνευση της ΓΓΑΕ με άλλες υπηρεσίες του ΥΠ.ΕΞ. και τις προϋποθέσεις που θεωρώ επιβεβλημένες για ένα εποικοδομητικό διάλογο για την πορεία της.
Είχα αναφερθεί στο πρώτο από εκείνα τα άρθρα στη σάρωση του ενδιαφέροντος για τα θέματα της Ομογένειας με την οικονομική κρίση, την περικοπή των κονδυλίων για τη λειτουργία της ΓΓΑΕ και του ΣΑΕ. Είχα εκφράσει την ελπίδα και την προσδοκία ότι επανερχόμενοι από την οικονομική κρίση, θα μπορούσε να μπει τάξη και να επανέλθουν στο ενδιαφέρον της Ελληνικής Πολιτείας τα θέματα που αφορούν τον Απόδημο Ελληνισμό. Και τέλος, είχα επισημάνει ότι απαιτείται και επείγει ο σχεδιασμός και η άσκηση μιας ανοικτής πλουραλιστικής πολιτικής που να αγκαλιάζει όλο τον Ελληνισμό. Χωρίς αποκλεισμούς και διακρίσεις επί ζημία της συνοχής της Ομογένειας.
Δυστυχώς, παρόλα τα σημάδια της ανάκαμψης και τους πανηγυρισμούς με την έξοδο στις διεθνείς αγορές, δεν φάνηκε κανένα σημάδι αποκατάστασης του ενδιαφέροντος για τα θέματα των αποδήμων και την ενίσχυση του έργου της ΓΓΑΕ. Αντί αυτού, προέκυψε η «ψυχρολουσία» της πρότασης από το υπηρεσιακό περιβάλλον του ΥΠ.ΕΞ. να αναδιπλωθεί, διοικούμενη από κοινού με άλλες υπηρεσίες, με επικεφαλής υπηρεσιακό παράγοντα.
Η πρόταση αναδιοργάνωσης της ΓΓΑΕ
Εξετάζοντας από άποψη περιεχομένου, στόχων και πηγών τεκμηρίωσης την πρόταση του προσωπικού του ΥΠ.ΕΞ. για την αναδιοργάνωση της ΓΓΑΕ, μπορούμε να πούμε ότι αυτή από τη φύση και το διοικητικό στόχο της, δεν περιέχει κανένα άξιο λόγου ποιοτικό στοιχείο και καμιά αξιολόγηση που θα μπορούσε να αποτελέσει βάση για έναν εποικοδομητικό και παραγωγικό διάλογο για τη λειτουργία της. Εκτός από τα συντεχνιακά κλαδικά συμφέροντα που φαίνεται να μεριμνά και να κατοχυρώνει για τη διοίκηση της και την πρόβλεψη ομαδοποίησης με άλλες γραμματείες του Υπουργείου, με ότι αυτό μπορεί να συνεπάγεται για το θεσμικό στάτους του Οργανισμού.
Η αναζήτηση ενός εποικοδομητικού διαλόγου με πλαίσιο τα ερευνητικά δεδομένα για το ρόλο και τα προβλήματα της ΓΓΑΕ
Η κινητοποίηση της Ομογένειας να μην καταργηθεί είναι ένα καλό σημάδι ενδιαφέροντος να διασωθεί. Ωστόσο, το θέμα, δεν είναι απλώς να διατηρηθεί, αλλά να γίνουν κατανοητά τα προβλήματα που σχετίζονται με την λειτουργία της και βάσει αυτών να ερευνηθούν μέσα από ένα στοχευμένο διάλογο τρόποι για θεσμικές τομές που θα μπορούσαν να προάγουν το έργο της.
Προς αυτή την κατεύθυνση, εξυπακούεται, θα είχε νόημα ένα διάλογος επικεντρωμένος σε συγκεκριμένα προβλήματα. Στοιχειοθετημένος σε αντικειμενική βάση, αποφεύγοντας άστοχους πλατειασμούς επί παντός επιστητού, που θα κατέληγαν σε αδιέξοδες συζητήσεις.
Υπό αυτό το πρίσμα, θεωρούμε πως ο διάλογος αυτός θα ήταν σκόπιμο να κινηθεί σε αντικειμενική βάση στηριζόμενος πάνω στα διαθέσιμα ερευνητικά στοιχεία για τα ζητήματα και τα προβλήματα λειτουργίας της ΓΓΑΕ, πράγμα που ουδέποτε έχει γίνει.
Πολύτιμη βοήθεια γι` αυτό αποτελεί η υπάρχουσα έρευνα του Προγράμματος Ερευνών Αποδημίας Παλιννόστησης του Ελληνικού Πληθυσμού, «Η οργάνωση των υπηρεσιών μετανάστευσης-παλιννόστησης στις χώρες αποστολής»
[2]. Έρευνα, η οποία έχει ξεχαστεί αλλά διαφωτίζει πλήρως τα σχετικά ζητήματα για την οργάνωση της ΓΓΑΕ και τα προβλήματα που εμποδίζουν να αναπτύσσει δραστηριότητες και να παρεμβαίνει αποτελεσματικά σε όλο το φάσμα των αρμοδιοτήτων για τον απόδημο Ελληνισμό. Αρμοδιότητες που βρίσκονται διεσπαρμένες και κατανεμημένες σε πλήθος καθ` ύλην αρμόδιων φορέων.
Σε γενικές γραμμές, αυτά είναι τα ζητήματα της μεταφοράς των αρμοδιοτήτων των συναρμόδιων φορέων στη ΓΓΑΕ, ή διαζευκτικά, ελλείψει δυνατοτήτων μεταφοράς τους, η ενίσχυση του ρόλου της ΓΓΑΕ ως συντονιστικού φορέα των συναρμόδιων φορέων για τα θέματα των αποδήμων.
Η ΓΓΑΕ, απ` ό,τι είναι γνωστό σε όσους έχουν συνδεθεί με τη λειτουργία της, δημιουργήθηκε με στόχο την συγκέντρωση των υπηρεσιών για τα θέματα των αποδήμων σε ένα ενιαίο φορέα, ή ελλείψει τέτοιας δυνατότητας να ασκεί συντονιστικό ρόλο των συναρμόδιων φορέων που χειρίζονται θέματα των αποδήμων.
Ωστόσο, ο στόχος αυτός παρέμεινε χωρίς κατάλληλες θεσμικές ρυθμίσεις και εκ των πραγμάτων αντικειμενικά δύσκολο να εκπληρώσει, περιοριζόμενη να ενεργεί αποφαστικά κυρίως για τα θέματα εκείνα που έχει αποφασιστικές αρμοδιότητες. Ως έχουν τα πράγματα, η ΓΓΑΕ έχει αποφασιστικές αρμοδιότητες για ένα μικρό μόνο μέρος θεμάτων από το σύνολο των θεμάτων για τους απόδημους. Από το σχετικά μεγάλο φάσμα αρμοδιοτήτων, όπως έχει επισημανθεί από την προαναφερόμενη έρευνα, η ΓΓΑΕ έχει αποφασιστικές αρμοδιότητες «μόνο στους τομείς της οργάνωσης των αποδήμων, φιλοξενίας, πληροφόρησης και πολιτιστικής ταυτότητας» (σ. 480. ). Στα θέματα που σχετίζονται με τους απόδημους και είναι σε άλλα υπουργεία, ο οργανισμός της ΓΓΑΕ προβλέπει «συναρμοδιότητα και συνυπογραφή». Για την άσκηση της συναρμοδιότητας και συνυπογραφής, στην εν λόγω μελέτη είχε διατυπωθεί η αμφιβολία κατά πόσο ο οργανισμός της ΓΓΑΕ θα μπορούσε να εξασφαλίσει την «συναπόφαση» χωρίς επιπλέον νομοθετική κάλυψη (ό.π.). Αμφιβολία η οποία αναδείχθηκε σε πραγματική προγραμματική δυσκολία να επιτύχει να συντονιστεί αποτελεσματικά με τους συναρμόδιους φορείς.
Υπό αυτές τις συνθήκες, η ΓΓΑΕ μπόρεσε να παράγει απρόσκοπτα έργο στους τομείς που ευτύχησε να έχει αποφασιστικές αρμοδιότητες. Σε αυτούς τους τομείς έχει επιτελέσει αναμφίβολα αποδεδειγμένα σημαντικό έργο, χωρίς παρά ταύτα να αποφύγει επικρίσεις. Κατά το πλείστον πάντως άστοχες και ατεκμηρίωτες, ηθελημένα για κομματικές σκοπιμότητες ή αθέλητα, ελλείψει επαρκούς πληροφόρησης.
Με αυτά τα δεδομένα, θεωρούμε ότι έχει νόημα ένα διάλογος αποφορτισμένος από κομματικές, όσο και από συντεχνιακές σκοπιμότητες του προσωπικού που συνδέεται με τη λειτουργία της ΓΓΑΕ. Ειδικά δε εκείνων που φωτογραφίζει η σχετική πρόταση ως «κλαδικούς» υψηλά ιστάμενους και κατ` αποκλειστικότητα δικαιούχους να αναλάβουν στο εξής την διοίκηση της. Οι οποίοι, αν αναλύσει κανείς τη σχετική πρόταση, φαίνεται να κινούνται με «προγραμματική» μεθοδικότητα, να αποτρέψουν τη διοίκηση της ΓΓΑΕ από προσωπικότητες της δημόσιας ζωής από την Ελλάδα και το εξωτερικό.
Σε αυτό το πλαίσιο, αξίζει και έχει νόημα, ένας διάλογος που θα εστιάζεται κατ` εξοχήν στα επίμαχα οργανωτικά θέματα και προβλήματα, που έχουν αναδυθεί από την προαναφερόμενη έρευνα. Έρευνα, η οποία την εποχή που διεξήχθη, ας σημειωθεί, θεωρούσε ως επιβεβλημένη την αναβάθμιση της ΓΓΑΕ, σε αυτοτελές Υπουργείο, με Υπουργό και Γενικό Γραμματέα. Πράγμα, που θεωρούσε ότι υπαγορευόταν λόγω του πολυδιάστατου αντικειμένου της, της γεωπολιτικής σημασίας των αποδήμων για την προστασία των εθνικών και οικονομικών συμφερόντων της Ελλάδας, αλλά και της μεγάλης σχετικά δημογραφικής αναλογίας των αποδήμων (ό.π., σ. 494).
Τετάρτη, 20 Μαΐου 2020
«Ενστάσεις για τις αντιφάσεις και τα ελλείμματα στις σχέσεις με την Ομογένεια»:
[2] Βλ. Ν. Πετρόπουλος, 1990, «Η οργάνωση των υπηρεσιών της μετανάστευσης-παλιννόστησης στις χώρες αποστολής», στο Πρόγραμμα Ερευνών Αποδημίας Παλιννόστησης του Ελληνικού Πληθυσμού. Εισαγωγικές Προσεγγίσεις, τ. Α΄ έκδ. της ΓΓΑΕ, 1990.
